عروسک

عروسک یکی از محبوب ترین اسباب بازی های کودکان است . این اسباب بازی می تواند به یکی از شیرین ترین و به یادماندنی ترین خاطرات کودکانه که تا پایان عمر بر قلبش نقش می بندد تبدیل شود .

از طرفی فرصت های زیادی را برای رشد مهارت های شناختی و حرکتی در اختیار کودک قرار می دهد. بنابراین همواره باید درباره عروسکها این 4 نکته را مد نظر قرار دهیم که :

1 . بازی با آنها یک فعالیت خلاقانه است که به بچه ها کمک می کند مهارت های برقراری ارتباط با دیگران را تمرین کنند.

2 . این مهم است که کودکان بتوانند با آنها هم ذات پنداری کنند تا بتوانند دنیا را از دیدگاه خود تصور کنند . اینگونه مهارت های ادراکی و شناختی خویش را افزایش دهند.

3 .کودکان در کنار بازی با عروسک هایشان همدلی و مراقبت را یاد می گیرند . ویژگی های که از ارکان مهم تداوم حیات است.

4 . عروسک ، اسباب بازی انحصاری دختران نیست . پسران هم می توانند ضمن بازی با آنها مهارت های ارزشمندی کسب کنند.

چرا بچه ها فکر می کنند یک عروسک نیاز به مراقبت و نگهداری دارد؟

در حدود دو تا سه سالگی  خیالپردازی و جاندار پنداری بچه ها گل می کند. آنها طوری رفتار می کنند که گویی عروسکشان جان دارد ، می تواند با آنها حرف بزند، گریه کند و غذا بخورد. پس آنها هم در همین فضای غیرواقعی واکنش نشان می دهند. عروسک گریانشان را در آغوش می گیرند و آرام می کنند . اگر احساس کنند گرسنه است به او غذا می دهند. این نوع از بازی های وانمودی بخش بسیار مهمی از رشد شناختی آنها را تشکیل می دهد.

چرا عروسک هایی که دارای لباس و وسایل مختلف هستند برای کودکان جذاب ترند؟

بچه ها قبل از اینکه مهارت های حرکتی لازم برای لباس پوشیدن و درآوردن خودشان را به دست آورند، آن را روی عروسک هایشان تمرین می کنند. برای مثال  یک لباسش را عوض می کنند و لباس دیگری تن او می کنند . زیپ لباسش را بالا می کشند، دکمه آن را باز می کنند یا کفشش را از پایش در می آورند. خلاصه از تغییری که به وجود می آورند کلی لذت می برند . رفته رفته خودباوری لازم برای انجام کارهای شخصی خود مثل لباس پوشیدن و درآوردن را پیدا می کنند. 

تمرین مهارت های حرکتی ظریف باعث می شود کودکان بتوانند دو دست خودشان را با هم هماهنگ کنند. حالا دیگر لیوانی که می خواهند با آن آب بخورند را راحت تر نگه می دارند . چنگال و قاشق را بهتر در دست می گیرند . البته همه این مهارت ها را سعی می کنند با اسباب بازی هایشان تمرین کنند.

کودکان چطور آداب یک کار را با کمک عروسک شان یاد می گیرند؟

کودک گاهی بدون اینکه واقعا عروسک خود را خیس کند، وانمود می کنند که او را حمام می برد. وان آب را پر می کند، لباس عروسکش را در می آورد، او را وان می گذارد، سرش را با شامپو می شوید و . . .

برای شکل گیری این روندها سیناپس های عصبی زیادی در مغز کودکان فعال می شود . در نتیجه با شکل گیری ردّ یادهای منظم و درهم پیچیده آن را تبدیل به یک عادت نماید.

از همین قدرت عروسک ها می توان برای آموزش کارهایی که نیاز به ترتیب و توالی خاصی دارند مثل مسواک زدن ، دست شویی رفتن و . . . هم استفاده کرد.

چرا کودکان وقت زیادی با عروسک خود می گذرانند و آنها را دوست دارند؟

1 . یک عروسک می تواند یک دوست خوب باشد

  روانشناسان و مربیانی که به مطالعه عروسک بازی می پردازند می گویند این نوع از اسباب بازی ها از مهمترین وسایل بازی دوران کودکی است. به طوری که “داشتن عروسک های زیاد مثل داشتن دوستان و اقوام زیاد است. “

آنها معتقدند وقتی کودکی وارد اتاقی می شود که تعدادی عروسک کنار هم چیده است، احساس راحتی و صمیمیت بیشتری می کند . گویی دوستان زیادی دارد که در کنارش هستند.

همانطور که بزرگسالان دوستان مختلفی دارند که برای نیازهای مختلف به سراغ آنها می روند ، عروسکهای متنوع نیز نیازهای عاطفی  متفاوتی را برآورده می کنند. برای مثال کودکی را در نظر بگیرید که موقع خواب خرس پولیشی نرم و زیبایش را بغل می گیرد .  اما همین کودک موقع میهمانی السا را با وقار خاصی در آغوش می کشد.

2 . یک عروسک می تواند پذیرای نقش های مختلف باشد

 در دنیای تصورات کودکانه، عروسکها جایگاه ویژه ای دارند. در یک بازی وانمودی محبوب ترین عروسک می تواند نقش ملکه را بازی کند . اما در یک بازی دیگر می تواند در نقش معلم، خواهر، مادر و … به ایفای نقشی که کودک برایش در نظر گرفته بپردازد.

از آنجا که عروسک ها شبیه یک انسان و غالبا مونث هستند ، دختر بچه ها هرچه را که می خواهند در دنیای واقعی درک کنند ، روی آنها امتحان می کنند . به این ترتیب رفتارهای مختلفی را که در نقش های مختلف دیده اند بازآفرینی و  تمرین می کنند .این کار را می کنند تا به قول پیاژه بتوانند مفاهیم مرتبط با هر نقش را درون فکنی کنند. به همین دلیل است که برخی از روانشناسان خواستار دقت و توجه بیشتر والدین در انتخاب این مدل از اسباب بازی ها هستند.

برای مثال یکی از کارشناسان مرکز مطالعات کودکان معتقد است برخی عروسک ها گزینه مناسبی برای خرید اسباب بازی محسوب نمی شوند . زیرا تصویری غیر واقعی و غیر قابل دست یابی از بدن یک زن را برای کودک ایجاد می کنند . او معتقد است یک عروسک باید اطلاعات واقع بینانه ای از دنیای پیرامونی در اختیار کودک قرار دهد . نه اینکه تصورات ایده آل گرایانه ای را در ذهن او پرورش دهد که قابل دست یابی نیست.

البته برخی از کارشناسان بازار اسباب بازی معتقدند به جای محروم کردن کودک از این مدل های ایده آل گرا، بهتر است نگرش واقع بینانه تری درباره آنها به فرزندتان بدهید . در نتیجه او هم با درک و خودآگاهی بیشتری در کنار دوستانش با این عروسکها بازی کند. بچه ها در این شرایط متوجه می شوند که این عروسک های ظاهرا جذاب تنها یک بعد تعریف شده از زیبایی هستند نه برترین تصویر مطلوب و ایده آل برای آینده خودشان.

3 . عروسک می تواند راوی قصه ها باشد

بیایید نگاهی به پرطرفدارترین فیلم های ساخته شده برای کودکان داشته باشیم . فیلم هایی مثل مثل جنگ ستارگان یا داستان اسباب بازی ها . نکته جالب توجه این است که همه این فیلم ها یک موضوع مشترک دارند . در اکثر این فیلم ها، از یک شخصیت عروسکی به عنوان روایت گر داستان یا نقش اصلی آن استفاده شده است.

گری اولسون استاد روانشناسی دانشگاه سونوما در این رابطه می گوید:

“عروسک ها همیشه نقشی اساس در به تصویر کشیدن افسانه ها، داستان ها و ارزش های یک فرهنگ داشته اند.” 

 هنرمندان معاصر نیز با درک اهمیت این موضوع در خلق رویاها و داستان های خود به بهترین شکل ممکن از آنها استفاده کرده اند. یک عروسک ساز با ساختن یک فیگور جدید و شخصیت دادن به آن دروازه ای را به سمت تخیل و خلق رویاهای شخصی یک کودک باز می کند. پس عجیب نیست که بچه ها با تماشای چنین فیلم هایی به تاثیرگذارترین شخصیت های آن علاقمند می شوند . آنها می خواهند در دنیای رویاهای خودشان جایی را برای این شخصیت باز کنند. و این کار را عروسک آن شخصیت به راحتی انجام می دهد .

عروسک ها چطور مهارت های کلامی کودک را تقویت می کند؟

کودکان در جریان بازی های وانمودی مهارت های کلامی خود را نیز تقویت می کنند. یکی از مهمترین ارکان بازی با عروسک ها صحبت کردن کودک با آنهاست. حتی کودکان نوپایی که هنوز زبان باز نکرده اند با غان و غون خود سعی می کنند با عروسکشان ارتباط برقرار کنند.

اشاره کردن والدین به گوش، بینی، دهان و دست می تواند وسیله ای برای آموزش اعضا بدن به آنها باشد. آنها متوجه می شوند که بینی عروسک شان هم در صورتش قرار دارد.

وقتی کودک داستان ها و وقایع روزمره را برای عروسکش تعریف می کند ناخودآگاه به گسترش لغات و واژگان خود می پردازد. همچنین آموزش افعال، احساسات، مکان ها، بررسی حالات و سوال کردن درباره چیزهای مختلف در این گفتگوها تمرین می شود . 

آیا بازی با عروسک می تواند به  همدلی کودکان کمک کند؟

این نوع از وسایل بازی در کنار سرگرم کننده بودن خود، می توانند مهارت های اجتماعی کودک را نیز رشد و توسعه دهند.
شواهد نشان می دهد که بازی با عروسک ،  مناطق خاصی از مغز را فعال می کند . مناطقی که با پردازش اطلاعات اجتماعی و همدلی در ارتباط هستند .

یافته های دیگر نشان می دهد که بازی با آنها به کودک امکان می دهد تا مهارت های اجتماعی همدلی خود را تقویت کند . این مهارت حتی در بازی های انفرادی کودک هم با کمک هم ذات پنداری رشد و توسعه می یابد.

چه عروسک های برای کودکان در بازار اسباب بازی می توانیم پیدا کنیم؟

اسباب بازی ها می آیند و می روند اما عروسک ها جایگاه خاصی در بازار اسباب بازی دارند. در مجموع محبوب ترین انواع آنها را در این چند ردیف می توانیم قرار دهیم.

عروسک های نوزاد

این عروسک ها به دلیل نیازی که به مراقبت و نگهداری در مخاطبشان ایجاد می کنند در بین کودکان طرفداران زیادی دارد. اما ویژگی هایی هم هستند که تمایل کودکان را برای نگهداری و بر طرف کردن نیازشان افزایش می دهد. ویژگی هایی مانند گریه کردن، اشک ریختن، خیس شدن پوشک و غذا خوردن در کنار چهره معصوم و کودکانه ای که دارند.

گفتنی است این عروسک ها گزینه مناسبی برای بچه هایی هستند که به زودی صاحب خواهر یا برادر خواهند شد. چون می توانند همان مدل مراقبت و نگهداری را که والدین نسبت به نوزاد تازه متولد شده دارند، کپی کرده و بدون نگرانی روی عروسک شان اجرا کنند. ضمن اینکه همدلی و مسئولیت پذیری شان را نیز در قبال نوزاد تازه وارد بیشتر می کند.

عروسک های پارچه ای

این عروسک ها به خاطر طرح های زیبایی که دارند امکان یک بازی راحت و دلپذیر را برای کودکان فراهم می کنند. اغلب کودکان به این عروسک های نرم و در آغوش کشیدنی وابستگی خاصی پیدا می کنند. خصوصا اینکه برخی از آنها بوی ملایم و مطبوعی هم دارند.

فیگورهای کوچک

عروسک  شخصیت های کارتونی و فیلم های مختلف هم با وجود اندازه کوچکشان برای کودکان جذابیت خاصی دارند . معمولا در مجموعه های پلیسی ، فرودگاه، قصر و . . . به عنوان یک قهرمان از آنها برای داستان پردازی استفاده می شود.

عروسک های فانتزی

برخی از عروسک ها هم برگرفته از دنیای مد هستند . با ظاهری جذاب، و وسایل جانبی از کمد پر از لباس گرفته تا کالسکه و قصر ، که تخیل کودکان را به چالش می کشند.

انواع دیگر عروسک

انواع دیگری هم هستند که به صورت دستی تهیه می شوند .بنابراین سازنده آنها بر اساس چارچوب فرهنگی و ارزشی خودش به دست ساخته هایش جان می دهد. برخی از مدل های این گروه هم در میان عده ای از کودکان که به آنها دسترسی دارند محبوبیت می یابند

برخی از مدل های دیگر نیز  یا متعلق به فرهنگ و نژاد خاصی هستند، یا بعد از پخش انیمیشن و فیلم خاصی ظهور می کنند.

دنیای عروسک ها آنقدر رنگارنگ و زیبا هست که هیچ وقت بوی کهنگی به خود نگیرد و رویای کودکان سراسر جهان را در زیباترین قاب ها  و شیرین ترین خاطره ها به تصویر بکشد.